Czym jest transfer zarodka? Jak zwiększyć jego skuteczność?

Transfer zarodka to ostatni i kluczowy etap w procedurze zapłodnienia  pozaustrojowego (IVF – in vitro fertilization) polegający na umieszczeniu zarodka między 3. a 5. dobą rozwoju, w jamie macicy. Celem transferu jest zapewnienie zarodkowi optymalnych warunków do dalszego rozwoju, jakie znajdują się w macicy i uzyskanie ciąży. Różne techniki i metody działania mogą sprawić, że transfer zarodka będzie cechował się wyższą skutecznością.

Proces transferu zarodka

Przygotowanie pacjentki: w zależności, czy wykonywany jest transfer tzw. świeży (w tym samym cyklu, w którym przeprowadzono punkcję jajników i pobrano komórki jajowe) czy mrożony (gdzie transfer ma miejsce przynajmniej miesiąc, a czasem nawet lata po punkcji) pacjentka otrzymuje zwykle leki hormonalne w różnych dawkach, lecz ich cel jest taki sam – optymalnie przygotować wyściółkę jamy macicy (endometrium) do przyjęcia zarodka.

Selekcja zarodków: niestety nie wszystkie zarodki mają taki sam potencjał do rozwoju. Niektóre nie będą w stanie przekształcić się w płód i zdrową ciążę. Pewne cechy warunkujące ten potencjał można określić już w laboratorium embriologicznym, gdzie nasze embriolożki oceniają zarodki zgodnie z przyjętymi kryteriami. Te najbardziej obiecujące są wybierane do transferu jako pierwsze, gdyż dają największą szansę na uzyskanie ciąży już po pierwszym transferze.

Sam zabieg: transfer zarodka jest procedurą nieinwazyjną i zwykle nie wymaga znieczulenia. Podczas zabiegu, przeprowadzanego w warunkach sali zabiegowej w bezpośrednim sąsiedztwie laboratorium embriologicznego, pacjentka leży w pozycji ginekologicznej, zaś cienki cewnik umieszczany jest przez szyjkę macicy we wnętrzu macicy, po czym za jego pomocą wprowadza się do jamy macicy zarodek zawieszony w niewielkiej ilości odżywczego płynu.

Po transferze: po wykonaniu procedury pacjentka jest proszona o pozostanie w pozycji ginekologicznej przez kilkanaście minut, po czym może wrócić do normalnej aktywności tego dnia – nie ma szczególnych czynności, których należałoby unikać. Wtedy też pacjentka otrzymuje szczegółowe instrukcje odnoście dalszego stosowania leków i wizyt kontrolnych, oraz termin oznaczenia bHCG – by stwierdzić powodzenie transferu.

Procedury zwiększające skuteczność transferu

Dostępnych jest wiele technik i procedur wypracowanych na przestrzeni lat celem uzyskania możliwe najwyższej skuteczności transferu zarodka – dzięki temu udaje się ograniczyć liczbę wykonywanych transferów, a tym samym przyspieszyć uzyskanie upragnionego potomstwa jednocześnie zmniejszając obciążenie finansowe, z jakim wiąże się in vitro. Część z nich wykonywana jest rutynowo, zaś pozostałe proponowane są w przypadku obecności konkretnych wskazań.

Przygotowanie hormonalne: zarodek ma największe szanse na zagnieżdżenie się w endometrium, które jest wystarczająco szerokie i które uległo przemianom przygotowującym je na implantację. U niektórych pacjentek możliwe jest wykonanie transferu mrożonego zarodka w cyklu naturalnym, bez podawania hormonów z zewnątrz, lecz w większości przypadków (w szczególności u pacjentek z zaburzeniami owulacji) przygotowujemy endometrium do transferu podając doustne hormony płciowe.

Time-lapse Imaging: poza zwykłą oceną zarodków na konkretnych etapach ich rozwoju w laboratorium, istnieje możliwość ciągłej ich obserwacji i oceny – przez całą dobę, w odstępach co 10 minut. Zaobserwowanie sposobu, w jaki zarodek się rozwija może dać bardziej szczegółowe informacje o jego potencjale i szansie na uzyskanie prawidłowej ciąży.

Diagnostyka preimplantacyjna (PGT-A/M): ocena morfologii, czyli wyglądu zarodków, daje nam pewne informacje o potencjale rozwojowym zarodka, lecz niestety zdarzają się ładnie wyglądające zarodki, których materiał genetyczny jest uszkodzony lub obciążony mutacjami. Procedura PGT-A/M polega na pobraniu kilku komórek z rozwijającego się zarodka i analizie zawartego w nich DNA. W standardowym protokole umożliwia ona wykrycie tych zarodków, w których występuje nieprawidłowa ilość chromosomów, co może uniemożliwić rozwój ciąży lub prowadzić do ciężkich, nieuleczalnych chorób u dziecka. W ramach PGT-M można przeprowadzić również diagnostykę celowaną konkretnych mutacji, w szczególności gdy wiemy, że jedno z rodziców jest ich nosicielem.

ZyMot: to komora, w której plemniki przechodzą przez specjalną barierę z mikroporami, pozwalająca na wyodrębnienie prawidłowych plemników o największej ruchliwości.

IMSI (Intracytoplasmic Morphologically Selected Sperm Injection): to procedura wprowadzenia plemnika do komórki jajowej stosowana w szczególności w przypadku dużego odsetka plemników o nieprawidłowej budowie w nasieniu partnera. IMSI pozwala na obejrzenie plemników pod mikroskopem w 6000x powiększeniu i wybraniu prawidłowego plemnika, co minimalizuje ryzyko nieudanego zapłodnienia.

Cult Active: to aktywacja komórki jajowej, czyli szereg procesów zachodzacych w zapłodnionej komórce jajowej pozwalających na jej przekształcenie się w zygotę i zarodek. Komórka jajowa powinna aktywować się samoistnie po wprowadzeniu plemnika, lecz czasem do tego nie dochodzi – wówczas oocyty nie ulegają zapłodnieniu i nie rozwijają się. Taka sytuacja stanowi wskazanie do przeprowadzenia procedury Cult Active w następnym podejściu.

EmbryoGen: to specjalistyczne podłoże do hodowli zarodków zawierające czynniki wzrostu (GM-CSF), które biorą udział w regulacji podziałów komórkowych i rozwoju zarodka. Wykorzystanie podłoża EmbryoGen może zwiększyć szansę na uzyskanie prawidłowego zarodka gotowego do przeprowadzenia transferu.

Assisted Hatching: czyli procedura, w której pomagamy zarodkowi “wykluć się” poprzez zwężenie otaczającej go osłonki za pomocą lasera. Czasem zarodki rozwijają się prawidłowo, lecz nie są w stanie samodzielnie przebić osłonki – część z nich będzie zdolna do prawidłowego rozwoju i przejścia w stan ciąży klinicznej, i tym możemy pomóc poprzez Assisted Hatching.
EmbryoGlue: to roztwór, w którym zarodek podawany jest do jamy macicy. EmbryoGlue zawiera kwas hialuronowy, który ma ułatwić zarodkowi przyleganie do jamy macicy i zwiększyć szanse na implantację i uzyskanie ciąży.

Podsumowanie

Wprowadzenie powyższych technik i strategii może zwiększyć efektywność transferu zarodka w procedurach IVF. Kluczowym elementem jest indywidualne podejście do każdej pary, ocena wskazań do wykorzystania poszczególnych metod i ich właściwe zastosowanie. Dzięki temu możliwe jest zwiększenie szans na osiągnięcie udanej ciąży i spełnienie marzeń o rodzicielstwie.